Czy Was tego uczyli?

Dziś nie jest tak samo, jak w 1939, ani 1943 czy 1944.

Wtedy była zbrojna walka, bomby i ruiny, a teraz maseczki i wirus. Ale i wtedy i teraz ludzie się boją i działają w niezwykłych warunkach. Znowu więc myślę o historii i liczbach i dziwię się, że nikt mi wcześniej paru rzeczy nie powiedział.

Otóż, na krótko przed wybuchem II wojny światowej w Warszawie mieszkało 1 295 tys. ludzi. W tym niemal 360 tysięcy Żydów. I około 935 tys. nie-Żydów. Czyli, z grubsza, co czwarty warszawiak czy warszawianka byli Żydami.

Nie znalazłam danych na temat wiekowej struktury ludności miasta sprzed wojny. Jeśli była podobna do dzisiejszej – 58 % powinno być w wieku produkcyjnym. A zatem w wieku 18-60 byłoby wówczas jakieś 751 100 osób.

Nieco później, w roku Powstania Warszawskiego oddziały Armii Krajowej liczyły 50 tys., z czego 36 tys. uczestniczyło w działaniach zbrojnych.

W samej Warszawie byłoby więc co najmniej 700 tysięcy dorosłych ludzi, którzy nie byli w AK. Na jednego żołnierza przypadało 13 dorosłych osób, które nie były w AK. Zatem średnio, żołnierz trafiał się tylko w co czwartej rodzinie – i o tym, moim zdaniem, powinno się więcej mówić.

Jak to jest, że na filmach o wojnie widać, jakby prawie każdy Polak i Polka nosili bibuły i mazali na ścianach “Tylko świnie siedzą w kinie?” Szabrowników, handlarzy, ludzi przestraszonych i schowanych we własnych domach musiało być przecież wtedy znacznie więcej, niżby to wynikało z “Czterech pancernych”.

Myślę o tym odkąd usłyszałam w tym tygodniu o lekarce, której sąsiedzi kazali się wyprowadzić z bloku, bo leczy pacjentów z koronawirusem. Mimo, że tydzień-dwa tygodnie temu zaopatrywała ich, tych sąsiadów, w maseczki.

Oglądam rzeczywistość i myślę sobie, jakie to jest jednak podobne. Jesteśmy krwią z krwi tamtych ludzi.

Jeden z moich pradziadków ukrywał podczas wojny żydowską dziewczynkę. Jakie szczęście, że sąsiedzi tego nie wiedzieli. Że nie donieśli i nie kazali mu się wynieść razem z tą dziewczynką – przecież obiektywnie narażał mieszkańców całej kamienicy. Jakie szczęście, że ta dziewczynka nie trafiła do innej części mojej rodziny, gdzie o ludziach wyznania Mojżeszowego mówiło się “żydki”. Z małej litery.

Oglądam w sieci, jak ludzie szarpią się dziś o papier toaletowy w sklepie. Jak atakują sąsiadkę, która pyta, czy czynny jest pobliski bazarek (“głupia baba, po co jej bazarek, niech siedzi w domu”). Jak furczą na siebie wrogo spod maseczki.

Jak łatwo strach sprawia, że tracimy rozeznanie: co jest racjonalne, co jest dobre? Patrzę, jak niektórzy szybko usprawiedliwiają podłe zachowanie niestandardową sytuacją. Jak lęk sprawia, że pozwalają sobie na agresję wobec siebie – jakby przyzwolenie na nią było oczywiste, z powodu “okoliczności”. Czekają na normalne czasy, wtedy zamierzają nadal być przyzwoitymi ludźmi?

A co, jeśli czasy nigdy nie będą już takie same, jak kiedyś? Będziemy podli do końca życia?

Tak, widzę oczywiście oddane lekarki, ratowników, pielęgniarki. Krawcowe zawodowe i przygodne (także uchodźczynie), które dniami i nocami szyją maseczki. Widzę ich i kiedyś chętnie przeczytam naukowe badania: jaki procent populacji szył maseczki, żywił lekarzy czy wspierał bezdomnych, a jaki tylko gromadził kasze i ryż. Dziś ciekawi mnie jednak ta przestraszona, zdrętwiała reszta.

Ludzie, nikt Wam nie powiedział, że Wasze życie jest teraz? Takie właśnie, z maskami i ograniczeniami. Z niewychodzeniem z domu. Rozumiem, że się boicie, ale strach to nie powód, żeby od razu być świnią. Żeby krzyczeć na innych online, albo nękać tę lekarkę. To nie jest przerwa na reklamę, jakiś czas wzięty w nawias.

Chcesz być porządnym człowiekiem – to do dzieła, czas jest teraz.

Dziś rocznica powstania w warszawskim getcie. Jak nigdy doceniam każdego, kto przez dziurę w murze przepchnął do getta chleb. Przecież za to była kulka w łeb. Czapki z głów przed państwem Antoniną i Janem Żabińskimi, małżeństwem kierującym warszawskim ZOO, którzy uratowali z getta ponad 300 Żydów i Żydówek. ZOO służyło wtedy hodowli świń, cenne zwierzęta Niemcy wywieźli do niemieckich ogrodów zoologicznych. Żabińscy odwiedzali getto pod pozorem poszukiwania jedzenia dla świń w ZOO, a pod resztkami wywozili ukrytych ludzi.

Albo proboszcz Kościoła pod wezwaniem Wszystkich Świętych, Marceli Godlewski, który wystawiał Żydom fałszywe metryki chrztu, aby mogli wydostać się z getta. Albo ci wszyscy, którzy przyjęli żydowskie dzieci, tlenili im włosy na blond i uczyli pacierzy. Co, myślicie, że oni się nie bali?

Powstanie w getcie warszawskim rozpoczęło się 19 kwietnia 1943 roku. To było tego roku dzień przed żydowskim świętem Paschy. Powstanie trwało niespełna miesiąc i zakończyło się zrównaniem z ziemią terenu getta, z którego to powodu do bloków i na podwórka nad warszawskim kinem Muranów wchodzi się po schodkach – nowe domy pobudowano na wyrównanym gruzowisku. Nikt żywy tam nie został.

Kłaniam się do samej ziemi każdej Polce i każdej Żydówce, każdemu Polakowi, każdemu Żydowi, którzy w tamtych czasach (choć bali się, groziło im realne niebezpieczeństwo i pewnie byli głodni) zachowali zdolność do współczucia, którzy pozostali dobrymi ludźmi.